|
Ҳатто Алига қарши чиқиб, унга қарши уруш қилганлар ҳам унга берилган байъатни эътиборли санашди. Чунки улар ҳам ундан бошқага байъат беришмади ва унга байъат берилишига эътироз билдиришмади. Улар фақат Усмон қони учун ўч олишни талаб қилишди, холос. Шунинг учун уларга халифани бирон ишда айблаб қарши чиққан боғийлар ҳукми берилади. Шунинг учун халифанинг уларга ўша ишни изоҳлаши ва уларга қарши жанг қилиши лозим бўлди. Улар бошқа алоҳида Халифалик тузишмаган.
Буларнинг барчаси саҳобаларнинг кўз ўнгида рўй берди. Яъни халифага фақат пойтахт аҳлининг кўпчилиги томонидан байъат берилиб бошқа минтақаларнинг эътиборга олинмагани, фақат имом Алига байъат берилганида Куфа аҳлининг ҳам иштирок этиши, буларнинг ҳаммаси саҳобаларнинг кўз ўнгида рўй берди. Улардан ҳеч ким бунга қарши чиқмади. Гарчи саҳобалар халифанинг шахсида (ким халифа бўлиши ҳақида) ихтилоф қилишган ва унинг ишларини инкор қилишган бўлса-да, лекин халифага Мадина аҳлининг кўпчилиги берган байъат билангина кифояланишга қарши чиқишмади. Демак бу халифалик битими мусулмонларнинг ҳокимият ҳақидаги раъйларини акс эттирадиган кишилар томонидан боғланиши тўғрисида саҳобалар томонидан қилинган ижмо бўлди. Чунки аҳли ҳал ва ақд билан Мадина аҳлининг кўпчилиги ўша даврда Исломий давлатнинг ҳамма жойларидаги Умматнинг ҳукм ҳақидаги раъйини акс эттирувчи кўпчилик ҳисобланарди.
Демак халифалик битими Исломий Умматнинг кўпчилигини акс эттирувчи кўпчилик томонидан байъат берилса боғланади. Умматнинг бу кўпчилиги халифа ўрнига сайланмоқчи бўлган халифага итоат этиш остига кирадиган кишилар жумласидан бўлади. Бундай ҳол айтиб ўтганимиздек хулафои рошидинлар даврида кузатилган. Бу кўпчиликнинг берган байъати ана шу пайтда инъиқод (халифалик битими) байъати бўлиб қолади. Аммо бошқаларнинг байъати – халифа номига халифалик битими боғланганидан кейин – инъиқод байъати эмас, балки итоат байъати, яъни халифага бўйсуниш байъати бўлади.
Бу халифа ўлиб ёки бўшатилиб унинг ўрнига халифа тикланмоқчи бўлган пайтда бўлади. Аммо агар халифа мутлақо йўқ бўлса ва шариат ҳукмларини ижро этиш ва исломий даъватни оламга кўтариб чиқиш учун битта халифани тиклаш
22-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247